حمله به سوریه؛چرخش سیاست های خارجی ترامپ در خاورمیانه

محسن مصطفایی کارشناس ارشد علوم سیاسی و مدرس دانشگاه طی یاداشتی به بررسی نقش ژئواستراتژیک خاورمیانه در سیاست خارجی ابرقدرت هاوچرخش سیاست های خارجی ترامپ در پی حمله ناگهانی آمریکا به سوریه پرداخته است

خاورمیانه با توجه به موقعیت ژئواستراتژیک آن همچنان مهم و قلب زمین هست و به همین دلیل بیشترین منازعات جهانی در همین منطقه رخ می دهد. بیشترین نیروها و پایگاه های ابر قدرت ها در این منطقه حضور دارد. تاریخ خاورمیانه جدید حاکی از آن است که بازدارندگی و مدیریت منازعه به لحاظ سیاسی و نظامی هنوز یک چالش اساسی است، لذا بررسی و تحلیل ریشه های جنگ و سازش در خاورمیانه را می توان از چند بعد مد نظر قرار داد:

اولاً باید به مثابه ناظری بیرونی اما از درون، خاورمیانه را مورد بررسی و واکاوی قرار داد و به همان میزان که به توازن سنتی توجه داریم باید مبارزات و فعالیت های سیاسی داخلی هم مدنظر داشت و در نهایت این که تلاش برای مشروعیت و حقوق انگیزه هایی قوی برای شروع جنگ ها و خشونت ها در خاورمیانه است

ثانیاً می توان گفت، هنوز درک روابط و فضای سیاسی خاورمیانه بدون توجه به مناسبات دوجانبه و چند جانبه کشورهای این منطقه نامفهوم  و نادرست است، بدین معنا روابط بین المللی و سیاست خارجی کشوری را بدون توجه به دیپلماسی آن کشور درک کنیم.

ثالثاً اقتصاد توسعه نیافته، گسترش سلاح های کشتار جمعی، دولت های ضعیف و شکننده، بحران مشروعیت و هویت، رشد تروریسم و… ازجمله: تهدیداتی است که باعث شده اند منطقه با حجم وسیعی از بی ثباتی و نا امنی مواجه شود و هیچ گونه نظام امنیتی در راستای استقرار نظم امنیتی پایدار و جامعی شکل نگیرد

با وجود اینکه امنیت دغدغه مشترک کشورهای منطقه است اما ساز و کاری برای مدیریت بحران ها و امنیتی سازی شکل نگرفته و بین دولتها اختلاف نظرهای جدی وجود دارد. در واقع مؤلفه های بسیاری بر امنیت منطقه خاورمیانه تأثیر مستقیم و غیر مستقیم دارند. از مهم ترین این مؤلفه ها می توان؛ حضور قدرت های بزرگ در منطقه، حضور گروه های تروریستی و بنیاد گرا، مسئله کردها، جنبش های انقلابی علیه حکومت های غیر دموکراتیک و همچنین مسابقه تسلیحاتی کشورهای این منطقه را نام برد.

در پی حمله آمریکا به سوریه  می توان گفت، تجربیات سیاسی بیان کننده این واقعیت اند که رویکرد سیاسی یک فرد در ۱۰ سال آتی بر مبنای تجربه ۳۰ سال گذشته وی تخمین زده می شود، که در این راستا نگاهی بر مبانی فکری و سیاسی گذشته ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا ثابت نبوده و بیشتر بر مبنای منافع یعنی همان محاسبه سود و زیان حرکت نموده است.

ترامپ در اظهارات ماه های گذشته سیاست دخالت درعراق در دوران ریاست قبلی آمریکا بر مبنای محاسبه سود و زیان را اشتباه دانسته بود و دخالت مستقیم و درگیر شدن در سوریه را متضرر انگاشته بود؛ اما با دستور اخیر وی برای  حمله به پایگاه نظامی الشعیرات سوریه می توان گفت: رویکرد ترامپ حالتی سیال و دارای ماهیت چرخشی بوده و در راستای منافع ملی و حفظ پرستیژ آمریکا به عنوان کشوری قدرتمند و دارای نقش محوری در منطقه خاورمیانه قرار دارد.

در پی حمله ناگهانی آمریکا طی چند روز گذشته به پایگاه الشعیرات سوریه که مهمترین پایگاه نیروی هوایی ارتش سوریه و یکی از مرکز مهم مورد استفاده نیروهای روسی برای بمباران مواضع مخالفان و داعش بود که با از بین بردن آن ضمن تضعیف قدرت نظامی سویه و متحدانش، بنظر می رسد فرصتی را برای تجدید قوای مخالفان مسلح دولت سوریه  و غیر عملیاتی شدن بوجود آورده است

نقش این پایگاه در هدف قرار دادن داعش در دیرالزور و گروه های سیاسی در آداب بود که دلیل اصلی  حمله آمریکا به این پایگاه ادعای حمله شیمیایی اخیر توسط سوریه از این پایگاه بوده است

آیا آمریکا میخواهد، مثل بوسنی که مدت ها نظارگر بود تا یک دفعه وارد شد و در مدت کوتاهی قضیه را فیصله داد، عمل نماید؟ و لیکن  (در سوریه) در مقابل روسیه را دارد؛ اینجا جدال قدرت صورت خواهد گرفت و باید دید که کدام یک از این دو کوتاه خواهند آمد؟ باید گفت سوریه نه بوسنی بدون معارض است نه اوکراین ضمیمه روسیه؛ بلکه بحث رویاروی منافع و قدرت در دوردست برای ابر قدرت هاست. لذا می توان گفت چون ابر قدرت ها راهبردهای بلند مدت در سر می پرورانند، باز احتمال حساب شده بودن آنچه ما تصادفی بخوانیم، وجود دارد

در نهایت باید گفت، خاورمیانه اهمیت استراتژیک خود را در سیاست خارجی ابر قدرت ها از دست نخواهد داد و آنچه آشکار است، اینکه غرب مدعی صلح در واقع مدیریت جنگ و صلح را دنبال می کند و به تعبیری هرگاه افزایش ناامنی و دامنه درگیری در منطقه را در جهت منافع خود ببیند منطقه گرفتار جنگ خواهد شد و بر عکس هرگاه درگیری در راستای منافع آنان نباشد مذاکره برای صلح در دستور کار قرار می گیرد