کاربردگرافیک در طراحی شهری ســــــقز

کارشناسی ارشد گرافیک: مختاراصغری
فهرست مطالب:
1-چکیده
2-مقدمه
3-گرافیک چیست؟
4-نور
5-تاثیر رنگ
6- گرافیک محیطی
7-مبلمان شهری
8-شهرسازان یا شهرسازان
9-سخن پایانی
10-منابع وماخذ
-چکیده:

در این مقاله که نیاز به پژوهش خاص در کلیه زمینه های گرافیک تبلیغاتی ومحیطی ودلیل به وجود آمدن این مسائل ومشکلات در این عرصه و شهرشده است از یک سری مقالات ،ویکی پدیا ،کتاب ،تحقیقات میدانی جهت مقایسه شهر سقز وشهرهای استاندارد از نظر گرافیک وتبلیغات محیطی صورت گرفته است که در آن هفت بخش به صورت (گرافیک چیست-نور-تاثیر رنگ- گرافیک محیطی-مبلمان شهری-شهرسازی-شهرسازان یا شوراهای اسلامی شهر)که با مقایسه ی المانها واجسام بصری موجود در شهر به این پدیده می رسیم که تنها راه چاره ورسیدن به شهری فرهنگی،هنری واستاندارد از نظر بصری فقط تاثیر گذاری هنرمندان،معماران،سرمایه داران وشوراها ومسئولین شهر برفرهنگ وبینش بصری آن است.ودر این راستا با باز کردن مبحث علمی وآکادمیک موضوعات مختلف برای اجرایی شدن آن تلاش خواهیم کرد. هدف از این مقاله نقاط ضعف وقوت گرافیک محیطی شهرستان سقز که شامل ۱-میادین ۲-تابلوهای سردر، شیشه نویسی و ورودی امکان ۳- تابلوهای راهنمایی ۴-الما نها ومجسمه های موجود۵-رنگ آمیزی معابر ساختمانی ۶-بلیبوردها وتابلوهای تبلیغاتی ۷-نورپردازی های معابر ۸-نفاشی دیواری ودیوارنویسی می باشد.که بطور مقایسه ومختصر بیان می شود از عیوب وکاستی های آن تصیح شده وبتوانیم شهری با آرامش ولذت بخش از نظر طراحی ومعماری داشته باشیم.وگرافیک را هم به شهروندان ومسئولین ودانشگاهیانی که این رشته را مانند نقاشی یا تصویر سازی می بینند نه یک هنر اجتماعی،سیاسی،فرهنگی ومهندسی بصری در حد توان معرفی کرد. باشد که در این امر توانا باشیم.
واژه های کلیدی:طراحی شهری،گرافیک،شهرسازی،گرافیک محیطی،سقز،مبلمان شهری،شهرسازان،شوراهای شهر

-مقدمه
در این مقاله که می خواهیم کلا دور از غرض وهرگونه یکه تازی وتضعیف نمودن نسبت به ۱-میادین ۲-تابلوهای سردر، شیشه نویسی و ورودی امکان ۳- تابلوهای راهنمایی ۴-الما نها ومجسمه های موجود۵-رنگ آمیزی معابر ساختمانی ۶-بلیبوردها وتابلوهای تبلیغاتی ۷-نورپردازی های معابر ۸-نفاشی دیواری ودیوارنویسی پرداخته می شودوجهت پیشنهاد وارائه نظردرباره این مواردبتوان از نظر گرافیک که مهمترین هنر در معماری و شهرسازی است کمک گرفت وصرف به معماری وشهر سازی ریاضی گونه پرداخته نشود چون شهری بدون هنر گرافیک شهری، بیشتر ازاین می توانداغتشاش وآشوب بصری را میان شهروندان ودیدگانشان برقصاند.آیا ما به عنوان شهروند به این آشفته بازار رنگی والمانهای غیر استانداردکه بر ضد آرامش بصری ما احاطه داشته است اندیشیده ایم یا خیر ؟آیا شهری بدین نابسامانی ودور از نظم ویا ترکیب بندی را نظاره نموده ایم. پس بیاندیشیم در کار کسانی که به عنوان هنر مندو طراح گرافیک چرخ این اشخاص را برداشته و سوار بر آن ولنگ لنگان وبدون هدف با کمک بعضی از مسئولین میتازندتا به خاطر سود بیشتر وکارهای غیر آکادمیک و پخش غلط مسیر تبلیغات وهنر را در میان شهروندان به راه انداخته اند.
چرا در این شهر قلم را دست کسانی باید سپرد که بجای هیزم وبه نفع شخصی می سوزانندآیا کار قلم جز این است که بتوانیم برای مخاطبین مان نوشت یاایده های جدیدرا نقشین کرد.مادراین مقاله می خواهیم تلنگری را به روح هنرمند کسانی بزنیم که بتوانندبرای این شهر وشهروندان بجوشند نه بجوشانند.انسان از دیر باز علاقه مند به حک و گزارش اثراز خود در انجام ارتباط با مخاطب خود قدم برداشته است واین بطور غریزی وبدوی دردرون انسانها ایجاد شده که دنبال آرامش بصری وزیبایی محیط خود بوده اند اما هرکس نمی تواند همه کارهای زندگی خود را به صورت کامل انجام دهد.چون هر کاری تخصصی شده ومردم هم با دور افتادن ازاین قضیه نسبت به آن آگاهی کمتری داشته وهر کاری را به صاحب حرفه اش می سپارند که متاسفانه در تمام حرفه ها کسانی جایگاه خودرا اشتباه انتخاب کرده اند که صرف به هوای تبلیغات زیاد یا با قیمت کمتر ویا خدماتی غیر از شان هنرمندان خدمات ارائه می دهند جایی برای خود باز کرده اند که حقیقت را ازمردم دور می کنند..وماهم میخواهیم دراین پروسه بتوانیم دید مردم رانصبت به این موضوعات باز تر کرده که بتوانندحق انتخاب داشته باشند .
-کاربردگرافیک در طراحی شهری سقز
قبل از بررسی موضوعات مورد بحث در مقاله به یک سری لغات کلیدی برای درک بهتر موضوع می پردازیم که بتوانیم تشریح مسائل را بازگو کرد ونسبتها ومختصات شهر وموضوعات شهری را شرح دهیم.
شهرستان سقز: یکی از شهرستانهای استان کردستان در غرب ایران است. مرکز این شهرستان شهر سقز است و صاحب دیگر شهر آن است. که در قسمت شمالی استان کردستان واقع است و از شمال به شهرستان بوکان، از شرق به شهرستان دیواندره، از جنوب به شهرستان مریوان و از غرب به شهرستان بانه محدود است. این شهرستان از جنوب با کشور عراق همسایه است. جمعیت این شهرستان بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، برابر با ۲۱۰ هزارنفر بوده است[۶].
: به هر نوع تبلیغ خارج از نقطه نهایی خرید مشتری اطلاق می گردد. [۱۰] (تبلیغات محیطی
، بیلبورد، دیوار نوشته های داخل خطوط مترو، ایستگاه‌های اتوبوس، پل‌های عابر و مکان‌های عمومی هتل‌ها، پارک‌ها، شهرها و… مکانهای خوبی برای جلب مشتری است و وتبلیغات در تبلیغات محیطی هستند.
آخرین شانس تبلیغات محیطی یک شیوه مناسب برای به خاطر آوردن نام محصول ومعرفی تولیدکنندگان و محصولشان قبل از ورود . به مراکز خرید است.
شهرسازی” واژه ی معادل برنامه‌ریزی شهری است که در سیستم دانشگاهی ایران در رده ی مهندسی طبقه بندی شده است اما معمولا در دانشکده ی هنرو معماری ارائه می گردد. واژه شهرسازی مفهوم ناقصی از برنامه‌ریزی شهری را ارائه می دهد و ترجمه نه چندان صحیحی از آن است[۷]
.سالهاست شهرما پوششی از تبلیغات رنگارنگ به تن کرده است.بالا بودن تب مصرف گرایی در زندگی شهری هرروز به بازار داغ تبلیغات شهری دامن می زند و در این میان دیگر شهروندان عادت کرده اند هرروز که پایشان را از خانه بیرون می گذارند چشمشان به جمال انواع واقسام برچسب وتراکت بر در ودیوار ،بیلیبورد های تبلیغاتی بزرگ وکوچک از طرحهای مختلف مبل وفرش ،مراکز اموزشی .مطب دکترین.دانشگاهها ومدارس گرفته تا تبلیغات انواع لوازم بهداشتی وآرایشی ،مواد غذایی وجوایز موسسات بانکی که هریک در تلاشند با نصب بیلبوردها وداربست های تبلیغاتی خیره کننده تر،گوی سبقت را از سایر رقبا بربایند .روشن شود. [۴]
گرچه شاید بسیاری از آینه خودرو هنگام رانندگی وموتور سواری وپیاده روی شش دانگ حواسشان پرت رنگ های تند وگول زننده ی همین بلیبوردها می شود. امروزه برخی شرکتهای تجاری داخلی وخارجی برای تبلیغ کالای خود روی یکی از همین از بیلبوردها ی آهنی پر زرق برق در فلان جاده ،میدان یا خیابان پر ترددمحدوده مرکزی یا شمالی شهر گاه ماهانه اجاره بهایی گزاف می پردازد که بلیبوردش خیره کننده تر باشد .حالا دیگر تولید کنندگان ومصرف کنندگان در این بازار عرضه وتقاضا به رمز تبلیغاتی پی برده اند .همه چیز برای یک تجارت پر سود فراهم است . فقط باید چشم نوازی شهر را خرید حتی اگر به قیمت آشفتگی بصری شهر تمام شود در چند سال اخیر بلیبوردها وتابلوهای تبلبغاتی د ر خیابان ها ومیدان های شهری رشدی قارچ گونه یافته اندو بیراه نیست اگر بگوییم دیگر برای دیدن فضایی عاری از ردپای تبلیغات باید به جستجو پرداخت . [۴]تبلیغات گوناگون در سطح شهر چهره آن را مخدوش کرده است بدون اینکه سازمان های متولی چاره ای برای آن بیندیشد و دراین سود ودرآمد کلانی که در این حوزه داردموجب می شود که همچنان روزگار بر وقف مرادمتولیان تبلیغات شهری وتابلوسازان مورد عنایت ادارات بگردد وامروزه که بیش از ۱۵ سال از تولد بلیبوردها وتابلوهای تبلیغاتی بنر وفلکسی غول پیکر در خیابان ها ومیدانهای شهرونقاط پر رفت وآمد و پر جمعیت می گذرد. شهروندان بالاخره به سرآفت رشد قارچ گونه این حجم های آهنی پر زرق برق افتاد ه اند ورفته رفته از خودشان می پرسند :این همه تابلوهای غول پیکر آهنی در این شهر چه می کند ؟نصب پلاکاردهای مختلف با مضامین گوناگون و رشد سرطانی این تابلوهای تبلیغاتی .چهره شهرها وبخصوص میادین اصلی را به یک تابلو تبلیغاتی بزرگ تبدیل کرده است که به قامت یک معضل جدی اما ناشناخته ابراز وجود می کند .حال به داد شهری برسیم که بجز افتخار فرهنگی بودنش چیز دیگری را مانند:صنعتی،تجاری،کشاورزی وتوریستی یدک نمی کشد-ولی تاسف دیگر هم در جایی می خوریم که حتی متولیان اصلی کار تبلیغات یا اشنایی با آن ندارند یا اینکه تجربه وسطح آموزششان برای این کار هنری وتاثیر گذار در حد کمال نیست –که در این راستا صددر صد انجمنهای تجسمی وگرافیک باهمکاری اتحادیه ها به آموزش فرهنگ وفرهنگ متخصص بودن در شهر سقز را اموزش دهند.تا شهری تاریخی را به عرضه ی نمایش بگذارند.وتنها راه رسیدن به آن دانش گرافیک است.
انسان به واسطه زبان گرافیک می تواند با محیط اطراف خود سخن بگویید وبا دیگران ارتباط برقرار کند هنر گرافیک هنری گسترده است که دقیقا نمی توان حدود آن را مشخص کرد .گرافیک کاربردی در شهرها اصطلاحا گرافیک شهری می نامند .گرافیک شهری به آسانی هنرهای دیگر رابه کمک می گیرد و به آنها شکل کاربردی می دهد وتابلوهای راهنمایی گرفته تا رنگ آمیزی دیواروحتی پوستروبیلیبوردهای ارتباط مستقیم شهروندان رابا گرافیک واضح تر می سازد.[۵]یکی از مهمترین سر فصل ها در زمینه زیباسازی شهری توجه واهتمام به گرافیک شهری است می توان گفت مهم ترین نقش را در زیباسازی بصری شهر ایفا می کند ومی توان گفت الگوی رفتار زندگی انسان شهر نشین باشد گرافیک شهری به عنوان ابزار اجتماعی وتوانمند علاوه بر رسالت و وظایف پیام رسانی انتقال مفاهیم چشم را به خود جلب می کند نظم لازم را برای درک چیزهای قابل رویت در ذهن مخاطب پدید آوردودر شناخت ارزش های زندگی اجتماعی مطلوب به او می رساند.نوریکی از مهم ترین عوامل کیفیت پویایی وسر زندگی در گرافیک شهری است واز نظر مفاهیم کیفی ونمادین ونیز از نظرکارکردعلمی از جایگاه ویژه ای در زندگی امروز بر خوردار است . [۵]به نحوی می توان وجود این المانهای گرافیکی را درشهر که برگرفته از روشنایی،تابلو،پرچم،سنگ فرش وتابلوهای علائم راهنمایی ورانندگیست گرافیک محیطی نامید.
-گرافیک چیست؟
برای شناخت بیشتر گرافیک مناسب است تا به نحوهی تولد آن رجوع کنیم و مختصری از تاریخچه ی آن را بدانیم هرچند که ناآشنایی با تاریخچه ی گرافیک مانع از آن نمیشود که امکان تدبّر و بررسی ماهیت آن را به کل از دست بدهیم.
جرقه های تولد گرافیک و به عبارت دیگر انشعاب از نقاشی، به زمان تحولات انقلاب صنعتی و به دنبال آن، ورود تبلبغات به عرصهی مناسبات و رقابتهای صنعتی و تجاری باز میگردد.
در واقع، تبلیغات به مفهومی که امروز برای ما شناخته شده، بعد از انقلاب صنعتی و هنگام انبساط صنایع، شکل گرفت و گرافیک حیات خود را در چنین دورهای و اختصاصاً با پوستر آغاز نمود. در واقع از این زمان به دلیل ورود تبلیغات به عرصهی معادلات تمدن غرب، گرافیک از نقاشی منشعب شد. اگرچه در این تاریخ تولد میتوان تردید کرد و گرافیک را در زمانهای دورتر، در کنار کتابت، یا طراحی مهرها و نشانهای حکومتی و خانواده گی جستجو کرد و یا آغاز رسمی آن را به اختراع چاپ و ابداع روزنامه بازگشت داد… اما در نهایت به خوبی روشن است که ظهور گرافیک در جایگاهی ویژه در زندگی صنعتی، مربوط به انقلاب صنعتی است؛ خصوصاً پیوستگی انفکاک ناپذیر گرافیک با تبلیغات، بر این مدعا صحه میگذارد. [۹]
همانطور که در سطور بالا آمد، تولد گرافیک را میتوان انشعابی از نقاشی دانست و تفاوتهایش با نقاشی، از التزام آن به ارسال پیام و تفهیم به مخاطب آغاز میشود. اولین آثار گرافیکی را کسانی خلق کردند در واقع نقاش بودند و این میتواند بدان معنا باشد که گرافیک ریشه در نقاشی دارد ودر آن می توان از رنگ،طرح،خط،ایده،سنت،وتمام آثارتجسمی را یافت. پس تنها راه شناخت گرافیک داشتن وشناخت علم آن باکسب در دانشگاه وکلاس است.
-نور
یکی از مصادیق بهداشت روانی ودر مدیریت شهری هم باید مورد توجه قرار گیرد وجزاساسی وضروری ترین موارد در شهر است که وظیفه اش روشن کردن فضا به منظور قابل رویت بودن المان های شهری واستفاده از جلوهای نور طبیعی در فضای باز ونور های محیطی دیگر برای فضاهای بسته با نور پردازی شده از جمله وظایف دیگر طراح گرافیک است چشمان ما تربیت شده اند که فرم ها را زیر سایه روشن ببینند که اینها فرم را آشکار می سازد [۷]نور چه طبیعی وچه مصنوعی علاوه بر کارکرد اصلی خودش می تواند نبوغ معمار رابرجسته تر کرده واشتباهات رابپوشاند پنهان کندوتوجه بیننده راجذب کندیا اینکه باعث شود امن به نظر برسد فناوریهای جدید نور پردازی :ابزارهای در خدمت نور پردازی هستندکه در سالهای اخیر مورد توجه طراحان بسیاری در نقش نقاط جهان قرار گرفته اد با اختصاص دارد به معرفی لامپ هایlDEکه یکی از جدیترین فناوری های نور پردازی است LDEبا توجه به خصوصیت قابلیت نگهداری میزان تولید گرما ودمای رنگ هارا متقاعدکرده که از فن آوری جدید استفاد کنیم با اینکه هزینه های اولیه آنهابیشتر است ولی در دراز مدت از لحاظ اقتصادی با صرفه تر بوده وتوزیع نور در زیبایی محیط وفضاهای شهری موثرتر است .با توجه به اینکه نور پردازی معابر وبناهای شهری مدتهاست که در اکثر شهرهای جهان بصورت کاملا حرفه ای پذیرفته شده است .اما این امر هم به مانند سایر امور در برنامه های شهری ما جایگاهی ندارند به گونه ای که حتی گاهی در نور پردازی بناهای باشکوه و تاریخی هم کم لطفی می شود از انجا که یک شهر مجموعه ای از انبوه عمارت ها است نقش نور حاصله از نورپردازی ساختمانها وعناصر در شهر بسیار جدی است فراوانی نور در شب تضمین کننده ایمنی شب نیست لیکن از انجا که نقاط کور شب مکان امنی برای به کمین نشستن عده ای و کم کردن امنیت و ارامش شهروندان جامعه می شود باید مکانهایی چون زیر پناه زیر گذرهها و سایر مکان خلوت شهر را از نور کافی برخوردار کرد نور پردازی در شهر می تواند با موضوع هویت درگیر باشدنه به این معنی که کاملا بازتاب فرهنگ آن جامعه شهری است بلکه به نوعی نماتیک که نماینگر میزان تجدید گرایی.جمعیت ووسعت تراکم آن جامعه است. [۷]نورپردازی در شهرهای امروزه تعریف کننده هویت وسیمای شبانه شهراست وتوجه به نور وروشنایی از وظایف شهرداریهاست.نورپردازی فضاهای شهری امروزه در کشورهای پیشرفته بصورت سبک حرفه ای وتخصصی ودانشگاهی درآمده وضرورت پرداختن به آن برای آرامش روان شهروندان نیاز به دخالت روانشناسی رنگ داردهمچنین اینطور احساس می شودکه لزوم وجودهنر مندان دراین حوزه درخصوص زیبایی ارزشی شدیدا احساس میشود اما این احساس در سقز به جای اینکه در دست زیباسازی باشد با اوصاف تعریف شده در دست فضای سبزیا تنطیف است ویا دریخ از نوری که هدف تاثیری هنری داشته باشد.وتنها راهکارآن شناخت فضاهای موجودکه هم تاثیر روشنایی داشته باشد وهم اثری بصری واین را می توان به یک کارگروه هنری سپرد که بتوانند راههای کارشناسانه را برای طرحها وایده های نو با فرهنگ بومی وشهری خود ومختص به شهر درست کرد که هم باعث اشتغال شود وهم از المان شهرهای دیگر استفاده نشودکه صد در صد مرقون به صرفه تر خواهد بود.
-تاثیر رنگ :
رنگ یکی از جنبه های مهم زندگی شهری است. [۱۱]رنگ از جمله خصوصیاتی است که در کنار شکل ، ابعاد ، جنسیت و بافت هر شیء ، حجم یا فضای آن را به ما می شناساند. در بیشتر موارد نخستین چیزی که بیننده در مورد یک شکل شناسایی می کند ، رنگ است.
تصور دنیایی بدون رنگ برای هیچ یک از ما ممکن نیست . در محیط شهری رنگ را همه جا می توان دید ؛ در بدنه و نمای ساختمانها ، پوشش بام ، کف سازی ها ، مبلمان شهری ، فضا ی سبز ، خودروها و حتی آسمان شهر و نیز رنگ آمیزی لباس افراد که همگی نقش مهمی در تعیین چهره رنگی شهر دارند. برای مثال در جامعه ما رنگ های تیره و کدر ، رنگ های غالب هستند که مسلما شهرهای ما را متفاوت از شهرهایی می کند که مردم آن تمایل به رنگ آمیزی های تند و شاد دارند. رنگ ها نه فقط از نظر زیبایی بخشیدن به دنیای اطراف ما اهمیت دارند ، بلکه تاثیرات عاطفی – روانی قوی نیز بر اشخاص می گذارند . رنگها تعابیر روانی مختلفی دارند و می توان خصوصیات افراد یا جامعه را از روی رنگهایی که استفاده می کنند و دوست دارند ، شناسایی کرد. از این جهت رنگ ابزار مهمی در جهت هدایت و القای حالات روانی خاص به افراد و جوامع است . فضاهای تیره و ناهمگون ، افراد را دچار افسردگی و فشارهای روانی ناخواسته می کند ، در حالی که خود افراد نیز از دلایل واقعی آن با خبر نیستند. از رنگ می توان در طراحی فضا بهره فراون برد . رنگ به کاهش خستگی و برانگیختن چشم کمک می کند . رنگها زمینه متنوعی از فضاها ( کنتراست ها ) را در ساعات مختلف روز پدید آورده و در هر ساعت ، سایه روشنهای جدیدی به وجود می آورند و فضا را متنوع و سرزنده می کند. ضمن این که با استفاده از رنگ می توان به فضا یکپارچگی و وحدت بخشید یا آن را متمایز و قابل شناسایی نمود. جالب این که این استفاده معمولا هزینه خاصی را به سازنده و استفاده کننده تحمیل نمی کند . رنگها معانی نمادین دارند و حتی در تصورات ذهنی ما نیز هر بنا با رنگهای خاصی تداعی می شود. مثلا رنگهای فیروزه ای و آبی یاد آور بناهای مذهبی و مساجد هستندو یا با دیدن رنگهای تند و شاد به یاد فضاهای کودکانه می افتیم . رنگهای مختلف می توانند یاد آور آرمانها ، معانی و وقایع خاص باشند. برای مثال رنگهای سبز تیره و سیاه برای مراسم عاشورا و رنگهای زرد ، سرخ ، نارنجی یاد آور فصل پاییز و آغاز مدارس است که هر یک چهره متفاوتی به فضای شهر می دهند.حتی استفاده از نوع ،جنس،رنگ در کاربرد فضایی که برای آن در نظر می گیرند متفاوت است واین را هم می توان نه سلیقه ای ونه با کپی برداری از شهر ی یا مکانی غیر مرتبط که بافرهنگ وسنت های ما سنخیت داشته استفاده کرد همه ی اینها باید ریشه ای اجرا شود که متاسفانه حتی در فضای معماری ما هم به چشم می خورد که عین به عین ساختمانی را کپی کرده اند که این هم باز نبودبه اساتید هنرمند در دانشگاههاست که آموزش دانش بصری آنان را از نظر تاریخ وفرهنگ مردمان آن دیار آموزش نداده وبه آموش تکنیک وروش بسنده کرده است که باز این موضوعات هم در این اماکن کنار تکنیک تدریس شود.که سنت وفرهنگ فدای مدرنیته نشود وهردو را با هم در کمال داشته باشند.
-گرافیک محیطی
طراحی فضاهای عمومی مانند ایستگاه تاکسی واتوبوس نیازی است که این نیاز در سراسر ایران وجود دارد.سقز هم از نظر گرافیک محیطی و طراحی انواع سیستم‌های راهنمایی شهری شامل علائم و نشانه‌های تصویری و نوشتاری است. این علائم برای سر و سامان دادن به شهری چون سقز ضعیف است.
هویت تصویری شهری با ضعیف بودن سیستم راهنمایی و علامت‌های شهری هویت تصویری شهر کم کم در اذهان گم می‌شود. چراکه برعکس شهرهای قدیم که تنها یک بازار و مسجد و … داشت به این راحتی شهر ساخته نمی‌شود و نیاز به گرافیک محیطی و گرافیک اطلاع رسانی و راهنمایی شهری داریم. هنرمندان گرافیست هم بیشتر به جنبه‌های هنری توجه می‌کنند و البته سفارش دهنده‌ای هم در زمینه گرافیک محیطی وجود ندارد. درصورتی که یک ساختمان علاوه بر معماری خوبی که دارد نیازمند لایه نازکی به نام طراحی گرافیک است.
پاساژها و مراکز خرید متعددی در شهرها ساخته می‌شود که همه‌شان معماری‌های خوب و کاملی دارند اما تفاوت اصلی آن با مراکز خرید دیگر نقاط دنیا و همین کشورهای همسایه این است که تصاویر و نشانه‌های گرافیکی آنقدر به هم ریخته است که به معماری توجه نمی‌شود. درحالی که یک ساختمان و مرکز خرید یا شهرک جدیدالتاسیس نیاز به طراحی گرافیکی دارد که به آن هویت می‌دهد.
بخش خلاق کار این است که طراح با دید خلاقانه به سیستم تصویری هویت می‌دهد. جالب این است که فضاهای آموزشی نیز از داشتن هویت تصویری جامع و واحد محروم هستند. وارد دانشگاه که می‌شوید بعد از تابلوی اصلی هر گوشه یک علامتی وجود دارد و هویت دانشگاه مشخص نیست. [۵]
وظیفه سازمان زیباسازی شهرداری در این زمینه است و فعالیت‌هایی انجام داده است اما کافی نیست. زیباسازی نظام منسجمی برای ایجاد هویت شهری ندارد. پایه علائم تصویری باید بر این باشد که مردم یادشان بیاید که کجا رفتند و این تنها با معماری و شهرسازی میسر نمی‌شود. باید از کارشناسان زبده برای ایجاد علائم تصویری مناسب دعوت کنند.
همچنین درباره خلاقیت در طراحی علائم راهنمایی کهبخش خلاق کار این است که طراح با دید خلاقانه به سیستم تصویری هویت می‌دهد. جالب این است که فضاهای آموزشی نیز از داشتن هویت تصویری جامع و واحد محروم هستند.
اهمیت آموزش عمومی و استفاده درست از علائم راهنمایی و جهت‌یابی تاکید بر آموزش عمومی است که باید برانگیخته شود تا متصدیان امر در بخش خصوصی و دولتی از اهمیت این مبحث آگاه شوند.
-مبلمان شهری
ریشه حضور مبلمان شهری در جوامع انسانی به قدمت تاریخ است و هیچ گاه نمی توان نقطه آغاز مشخصی برای آن یافت. نیاز ساکنان شهر با گسترش شهرها، گسترش یافته و تغییر کرده است و عناصر شهری نیز به تبع آن شکل گرفته، گسترش یافته و تغییر کرده است. مساجد در طول تاریخ شاهد حضور عناصر ابتدائی نظیر نشیمن گاه، وضوخانه، آبخوری، ساعت آفتابی، حوض و … و شهرهای ما از دیرباز شاهد اجزائی نظیرآب نماها، پایه های روشنائی، سکوها، راه بندها، گل جای ها و … بوده است که به تدریج و به خصوص در دوران صفویه، برخی از آنان به آثار هنری گران بهائی تبدیل شده اند. این عناصر اگرچه در ابتدا بسیار محدود بوده اما با پیدایش اختراعات و پیشرفت علم، تکنولوژی و به دنبال آن پیدایش نیازهای جدید، گسترش یافته و پیچیده شده اند. اسباب و اثاثیه شهری از یکسو ریشه در شهر و فضاهای شهری دارند و از سوی دیگر پاسخگوی شهروندان و نیازهایشان هستند و همان قدر که باید به لحاظ فرمی با فضاهای شهری تطابق داشته باشند، باید با انسان ها نیز تطبیق یابند. چرا که اصولا این عناصر مهم ترین عناصر کاربردی شهر ها هستند. [۶]امروزه با تغییر تعاریف شهر و تغییر اصول نگرشی به فضاهای شهری به خصوص از میانه قرن بیستم به بعد، مبلمان شهری تنها به نیازهای فیزیکی شهروندان پاسخ نمی دهند بلکه در طول این زمان طولانی چنان در اجزاء شهری تنیده شده اند که پا را فراتر گذاشته و درگیر فرهنگ، خاطره و نیازهای روانی شهروندان شده اند. در شهرهای اصولی و هماهنگ عناصر اثاثیه شهری یکی از اصلی ترین ابزارهای ارتباط شهر و شهروند هستند. نیمکت تنها تخته ای برای نشستن، سطل زباله تنها مخزنی برای انداختن پاکت آب میوه و چراغ ها ابزاری تنها برای روشنائی نیستند. [۷]
امروزه مبلمان شهری اصلی ترین مفصل ارتباطی شهروند با شهر است. ابزاری که علاوه بر رفع نیاز، خاطره می سازد و احساس رضایت ایجاد می کند. در واقع زیبا ترین فضاهای شهری که اساس شهرسازی امروز است بدون عناصر مبلمان شهری، ارتباطی با شهروندان و استفاده کنندگان برقرار نخواهند کرد. در تعریفی ساده، مبلمان شهری عناصر واسط فضاهای شهری و شهروندان هستند که نقش خود را با پاسخ گوئی به نیازهای آنان ایفا می نماید. نیاز سنجی، انتخاب و چیدمان مبلمان شهری، علمی خاص دارد.که همسو با طراحی صنعتی-معماری-طراحی شهری .گرافیک است.که بیشترین تاثیر درلذت بصری وروان شهروندان،طراحی وایده خوب اثر است که جدا از کاربردی بودن آن ،خوشایند بودن اثر در شهروند تاثیر گذار است وبرای این مهم می توان باهمکاری طراحان گرافیک وصنعتی المانهایی باهویت شهری سقز ساخت که بدون هرگونه واردات فرهنگ بیگانه باشد وبه عنوان یک برند شهری هم استفاده شود.
-شهرسازی وشهرسازان :
شهر سازی درآغازصرفاویا در اکثرموارد جنبه کالبدی داشته واز وظایف مهندسان ومعماران بوده است .اما حدود هفتادسال است که به تدریج جنبه های غیر کالبدی یا برنامه ریزی آن قوت گرفته وجنبه های کالبدی چیرگی یافته است. [۲]
سابقه برنامه ریزی شهری رابه درستی به آغازتمدن بشری می برد .ازصحت این گفته علاوه بر مدارک ومستندات تاریخی از جمله بدین دلیل می توان مطمئن شد که در زبان های انگلیسی وفرانسه ومحتملاچند زبان اروپایی دیگر-ونیز عربی وفارسی .ریشه واژه تمدن از واژه (شهر)مشتق می شود البته شهرسازی به معنای امروزی خود عمری نسبتا کوتاه دارد وسابقه اش چنان گفتیم به قرن بیستم می رسد.تا آغاز جنگ جهانی اول ۱۹۱۴شهر سازی عمدتابه عنوان ادامه ای از فعالیتهای معماری در نظر گرفته می شدومعناش معماری به مقیاس بزرگتر بود که شامل خیابان ها .فضاهای باز .ومحل استقراربناها ورابطه آنها با یک دیگر می شد.اما چنان که می دانیم امروز دیگر شهرسازی (نه ادامه ای از معماری است ونه معماری به مقیاس بزرگ)بلکه بسیار وسعت یافته وبرای خود تخصصی شده است که جز با تحصیل .مشکل می توان از رموز |آن آگاهی یافت.این تطور را علاوه بر ضرورت تاریخی باید به اندیشه های پتریک گدس منسوب کرد. [۳]
وی که نخست به تحصیل زیست شناسی پرداخته بود وسپس به جامعه شناسی روی آورد .سرانجام با چشمی بینا وبراساس مشاهدات خود توجه وکوشش خود را معطوف شهر سازی کرد ودریافت که شهرتنها مظاهر کالبدی آن نیست بلکه با تاثیر وتاثرجمعی از عوامل شکل می گیرد ورشد وگسترش می یابد وعرصه وسیعی شامل می شود که دامنه اش از یک سو مظاهر طبیعی واز سوی دیگر به روابط اجتماعی ورفتار مردم می رسد . شهروندان مانند شهر سازان از بازیکران اصلی عرصه شهرسازی اند زیرا طرح وبرنامه ریزی شهر سازمورد استفاده شهروندان قرار می گیرد و اوست که در عرصه شهر به کار تفریح ,تحصیل می پردا زند ویا به کلام موج زندگی می کنند.شهر وند به دو گونه میتواند در شهرسازی موثر باشد .نخست ازطریق شرکت در انتخابات شورای شهر,به صورت رای دهنده ونیز به صورت کاندیدا.چون شورای شهر است که به نمایندکی از طرف مردم طرحهاوبرنامه های شهرسازان را تصویب می کند البته شورای شهر مشاورانی داردکه شناخته شده ترین أن در ایالات متحده ,(کمیسین مردمی شهرسازی) ,نام دارد.کار این کمیسین که مرکب از مردم ,افراد غیر متخصص,است این است که به برسی طرحهاوبرنامه های شهرسازان می پردازدونظرات خود را به صورت مبسوط به اطلاع اعضای شورای شهر می رساند’اماتصمیم گیری نهایی با اعضای شورای شهر است که مستقیما از سوی مردم انتخاب می شوند.ونماینده شهروندان در امور مربوط به شهرند.پس هراندازه شهروندان درانتخاب اعضای شورای شهر علاقمندترعمل می کنندمی توان انتظار داشت طرحها وبرنامه های شهر سازان بیشتر جنبه مردمی داشته باشد. [۳]نقش ارزنده شهروندان در انشا وتدوین طرحها وبرنامه های شهر سازی زمانی بیشتر أشکار می شود که به یاد أوریم وبدانیم که هدف ائین طرحها وبرنامه ها تامین رفا وأسایش شهروندان است .شهر سازی درشمار علوم دقیق نیست که فرمولهای ثابت ومعینی داشته باشدبه راستی نیازها وخواسته ها ی شهروندان نقش مقدم اصلی را در انشا وتدوین برنامه های شهرسازانه دارند ویاید داشته با شند.ائین روتصویب نهایی طرحها وبرنامه های شهر سازان از سوی اعضای شورای شهراکرچه لازم است ولی کافی نیست راه موثر أن است که رابطه مستقیم تر بین شهروندوشهرسازپدیداید.به نظرمی رسد تشکیل شوراهای محلی این رابطه مستقیم رامیسر سازد. [۳]شهرسازان معمولابا تهیه پرسشنامه هاوازطریق مصاحبه هاومطالعات اجتماعی می توانندوباید ازنظرات شهروندان مطلع شونداما هراندازه که این نظر خواهیها مستقیم تر باشدنتایج ان متطمئن تر وسودمندتراست .شوراهای محلی شهرهامی تواننددربه دست أوردن تظرات شهروندان بسیار موثر باشند.فایده دیگر شوراهای محلی شهرها می توانداین باشدکه کاندیداهای عضویت در شوراهای شهرهابا فعالیت در این شوراهاخودرابه شهروندان بشناسانندونمایندگی به عضویت شهر در أیندکه علاوه به صلاحیت اخلاقی,رغبت وعلاقمندی خودرادر اموراجتماعی ومردمی ونیزبه شهروندان نشان داده باشند.
کار شهرسازتوقف معنی نداردونمی توان شهر حتی برای یک لحظه بی هوش کرد.از مشکلات دیکر شهرسازان اینست که ایشان در اکثر مواردبا شرایط موجودسر وکاردارند,یعنی با شهر یا بخشهای ازأن روبرومی شوندکه ایشان صاحب کار أنها به عنوان نسل جدید در ساختن أن دخالتی نداشته اند ویا با جریانی مواجه می شوند که به نظم أوردن وکنترل أنها در اختیار ایشان نیست.در مواردی ساخته های گذشته گان شاهکاریهای هستند که حفظ أنها برای احترام به میراثهای ملی وتداوم فرهنگی لازم است ویا مواردی دیکر ممکن است ناشی ازمحدودیت وسال واطلاعات گذشتکان ویا حتی اشتباهات ایشان باشد .درموردنخست به قول لینج می توان ازساخته های گذشتکان به عنوان (فضاهای انطباق پذیر)درسقز(مانند حمام حاج صالح-مسجد دومناره و… اشاره واستفاده کرده ولی درمورد دوم چون مناسب شرایط زندگی امروزه نیستند.مشکلات خاص خودرادارندوشهرسازراباواقعیتی انجام شده روبرومی سازد.مشکل دیکر اینکه چون برنامه ها وطرحهای شهرسازمربوط به أینده است ,اوباید بتواندأینده راتاحدممکن پیش بینی کندوپیش بینی أینده با وجودتکنیکها,شیوه ها وداده های أماری وسیع وجدیدکه دردهه های اخیرمعمول شده وازپیشرفتهای قابل توجه برخوردار شده است –چندان أسان نیست ودرمواردی حتی غیر ممکن است . [۷]شهر سازی هم هنر وهم علم خوانده شده است ازین رو شهرسازباید به جنبه های علمی وهم جنبه های هنری أن واردومسلط باشد .جنبه های علمی شهرسازی علاوه برروشهاوتکنیکهای پیشرفته برنامه ریزی شامل جنبه های عملکردی شهرسازی مانند:تامین آب ,برق.آسفالت ونظافت شهر نیز می شود که عموما به رای العین می توان نتایج آنهارا دید یا به اصطلاح عینی هستند اما ویژگیهای هنری شهرسازی چون ذهنی می باشندتهیه طرح وبرنامه برای أنها بسیار مشکل تر است وشهرسازرو بامسائل تازه ای روبرومی سازد.احتمالا از جمله بدین دلیل زیبایی شهردراغلب شهرهاوحتی درمواردبسیاردرکشورهای پیشرفته نیزنادیده گرفته می شودویابه أن توجه کافی نمی شود.من ازمشکلاتی چون کمبودیافقدان بودجه,نبودامکانات لازم ,نوسانهای سریع سیاسی ,پیشرفتهای روزافزون تکنولوژی وپیامدهای جامعه شناسی أن ,پیج وخمهای بورکراسی ودههانکته دیگرسخن نمی گوییم ,چون بحث درباره أنهامفصل است وخارج ازحوصله این مقاله.اما نکته ای راکه بایدبه تاکید یادأورشوم این است که مرادازذکرمشکلات کارشهرسازاین نیست که أن راحرفه ای غیرممکن معرفی کنم برای هریک از مشکلاتی که شهرسازباأن روبروست راه حلهایی وجود دارد که برخی شهروندان شوراهای محلی می توانندجاهای مناسبش باشند.آنچه درباره موثربودن ومشارکت شهروندان در شهرسازی گفتیم مربوط به طرحها.برنامه ها .ظوابط مقررات حاصل أنهایابه عبارت موجزترجنبه های قانونگداری امورشهربود.نقش شهروندان دراموراجرایی شهرنیزبامشارکت ایشان می تواندبسیارموثرباشد.شهرداربه تعبیری رییس قوه مجریه شهر است ,یعنی أنچه راکه اعضای شورای شهرتصویب می کنند وازطریق طرحهاوبرنامه های شهرسازی پیش بینی,پیشنهادوتبیین می شود.بایدبه اجرادارد. [۳]
وظیفه شهر سازان وبویژه جوامع حرفه ای این است که بکوشند نخست مردم را با مفاهیم وحدودامکانات ومشکلات این حرفه أشنا سازد.وسپس شهروندان رادر تصمیمات واقدامات حود مشارکت دهند همکاری وهم فکری شهرسازان وشهروندان برای موفقیت طرحها وبرنامه های شهر سازی می تواندبسیارموثرباشد.
طراحی شهری، شهرسازی، مبلمان شهری، گرافیک محیطی، منظر شهری، فضاهای شهری و. . . اصطلاحاتی هستند که به تدریج وارد مباحث مدیریت شهری شده و به دنبال خود مجموعه ای از تخصص ها نظیر معماران، طراحان صنعتی، گرافیست ها، نقاشان، طراحان فضای سبز و. . . را وارد این عرصه نموده اند که هریک ادعای خاص خود را داشته و عدم شناخت کافی مدیران شهری، ملقمه ای از دخالت های غیر کارشناسی در حوزه های مختلف را به وجود آورده است. اما تعریف جدید هریک از این مفاهیم چیست و هر حوزه با به دست چه کسی باید سپرد؟ حوزه تخصصی و محدودیت هر یک چیست و اهمیت آن کدام است؟وجواب همه ی این سوالات شایسته سنجی وکار را به کاردان سپردن است که متاسفانه این گزینه ها بیشتری سفارشی بوده وتا مشکل سفارشی بودن حل نشود کماکان با این معظلات دسته وپنجه نرم خواهیم کرد.
-سخن پایانی:
دراین مقاله بابررسی المانهای شهری-ساختمان-نورپردازی ورنگ شناسی- وگرافیک وتبلیغات محیطی وانواع تابلو وبیلبرد-اتوبوس آگهی وغیره به این سخن رسیدیم که تمام این آثار واشیا ازنظر بصری برشهروند وببننده آن تاثیر فراوان دارد که تاحدی حتی بر روان وحتی فرهنگ وشخصیت یک فرد چون از کودکی با آن سروکار دارد تاثیر گذار است واین آرامش وفرهنگ وابزار بصری از نتیجه کارهای زیر ساختی است که هنرمندان بخصوص قسمت گرافیک وتبلیغات ومعماران دریک شهر باکمک ارگانهای دولتی بخصوص شهرداری وشورا است که می توان دست یافت که اگر عضوی ازاین چند گروه نتواند مسئولیتش رابه خوبی انجام دهد مطمئنا تاثیر سویی در شهروند وشهر دارد که متاسفانه درکشور ما بخصوص شهرهای کوچکتر هنر وگرافیک را در معماری وشهرسازی دخیل ندانسته وکار هنری –رنگ وحتی نما را فقط به معماران می سپارند که متاسفانه به این نتیجه ریاضی وار ودور از هنر رسیده است وحال دراین شهرها تنها راه چاره فعالیت بیشتر گرافیستان وهنرمندان است که باید فرق این دو ودرنهایت هماهنگیشان باهم را به مسئولین شهری نشان دهند وچون به عنوان هنرمند مسئولند که در جلساتی این اشخاص رادعوت کنند وحتی در کلاسهای خود دعوت نمایند که بتوانند در فکر واندیشه آنان تاثیر گذارند ودر پایان باید گفت چون قبل ازهنر گرافیک همه بصورت سنتی وغیر حرفه ای کار کرده اند ووعلم گرافیک در کشور ما الاخصوص شهرستانها تازه به عرصه تبلیغات وارد شده مسئولیت ما را به جایی رسانده که حتی به شهروند خود نیز باید فرق این دو را نشان داد وآن صورت نمی گیرد مگر با تمرین وممارست وباز نمودن دید شهروندان که دنباله رو وجویا ی هنر گرافیک شوند وراحتر بگوییم فرق هنر گرافیک آکادمیک وعلمی با تبلیغات غلط دیگران را جدا سازند که بتوانیم شهری زیبا و محیطی گرافیکی از نظر بصری –هنری ودر خور شان آنان داشته باشیم.
-فهرست منابع وماخذ:
1-ویکی پدیا https://fa.wikipedia.org
2-مقالات شهرداری تهران(دکترمنوچهرمزینی) شهرسازی وشهرسازان/سال اول/صفحه۵۵
3-مجله شهرداریها(سال دوم/شماره ۲۰) www.magiran.com
4-مقاله تابلوهای خالی(نوشته :لئونارد رابینسون)مترجم زهراهمتی/مجله عنرهای تجسمی/شماره ۱۵/۱۳۹۲
5-شیوا/ قباد/همدان/۱۳۱۹/گرافیک محیطی،گزارش سایت یاقوت/۲۴دی ماه ۹۲
6- قادربیگ زاده ،رضا/۱۳۵۴/سقز/ معماری وطراحی شهری /نشر گوتار/۱۳۹۴ ۷- /لنس جی بروان/دیوید دیکسون/الیور گیلهم/ترجمه دکتر سید حسن بحرینی/ طراحی شهری برای قرن شهری /انتشارات دانشگاه تهران/۱۳۸۹ ۸-عوامل موثر در طراحی گرافیک/سایت ویکی پدیا https://fa.wikipedia.org 9- مشکی ساعد /۱۳۴۲/ گرافیک /نشر ماه ریز/۸۷/شماره۱۶ ۱۰- استاداسداللهی مصطفی /۱۳۲۹/ دانش تبلیغ/گفتگوی مجله ی منظر/شماره۷/خرداد۸۹
11-پانیسا حسن زاده/ نقش رنگ/مقاله/سایت معماری
12- سپهر/مسعود / هویت بصری/گفتگو با سایت تبیان/۱۳۸۹ www.tebyan.net