تحول عظیم اقتصادی – تولید فراورده معدنی (کوه سلطان یاپشخان)

پتانسیل یابی ،مطالعات ژئوشیمی و ژئوفیزیک کانسار آهن صاحب(یاپشخان)توسط (گلپین حاجی باپیر) در سال ۸۸ انجام گردید وخلاصه نتایج به صورت زیر است:

کانسار آهن یاپشخان بخش کوچکی از ورقه یکصد هزارم زمین شناسی ایران خواه(چاپان) می باشد که از دیدگاه زمین شناسی ساختاری در قلمرو زون ساختاری سنندج– سیرجان قرار دارد. از نظر زمین ریخت شناسی پهنه مورد مطالعه از دو بخش متمایز کوهستانی و بخش تپه ماهور تشکیل شده است. بخش کوهستانی بصورت پشته ای از شرق به غرب کشیده شده که از سنگ های آهکی و ماسه ای تشکیل گردیده و ارتفاعات منطقه را می سازد.

کهن ترین سنگ های موجود که معمولاً شامل مجموعه ای از نهشته های تخریبی دانه ریز، کربناته و گدازه های اسیدی می باشند قدمت شان را به پرکامبرین بالایی نسبت داده اند. نهشته های یاد شده متامورفیسم ناحیه ای ضعیفی را تحمل نموده اند. از سنگ های پالئوزوئیک زیرین سازند میلا و از سنگ های پالئوزوئیک بالائی به حضور نهشته های تخریبی و کربناته دوره پرمین می توان اشاره نمود. رخنمون های مزوزوئیک را بیشتر نهشته های تخریبی و کربناته و آذر آواری کرتاسه ساخته اند. از سنگ های دوران سنوزوئیک می توان به جایگزینی توده های گرانیتی و برجای ماندن آهک های اولیگومیوسن (سازند قم) اشاره نمود.

کانسار آهن “یاپشخان ” در محل کنتاکت توده نفوذی گرانودیوریتی تا مونزودیوریتی عظیم منطقه و سازند کربناته روته ( زمان پرمین) تشکیل گردیده و از نوع اسکارن آهن می باشد. زمان تشکیل توده نفوذی فوق کرتاسه – پالئوسن تعیین شده و در نتیجه زمان تشکیل کانسار آهن اسکارنی یاپشخان نیز درهمین موقع یعنی کرتاسه – پالئوسن (و یا مدت کمی پس از آن) می باشد. وجود کانی های تیپ اسکارن و زون متامورف در بر گیرنده آن تأیید کننده اسکارنی بودن کانسار فوق می باشد. در محل کانسار، در محل کنتاکت توده نفوذی و سازند کربناته روته یک باند متقاطع مگنتیتی با ضخامت های متفاوت از ۳/۰ متر تا ۱۵ متر وجود دارد. کانی های کالکوپیریت، پیریت، گارنت، هماتیت، مالاکیت، اپیدوت، آمفیبول و … این باند اسکارنی را همراهی می کنند. بر مبنای نمونه های گرفته شده عیار متوسط آهن در این کانسار ۷۲/۵۱ درصد و مس برابر ۳۵/۰ درصد و طلا برابر ۰۳۸/۰ گرم در تن تعیین شد.

جایگزینی توده گرانیتی سبب گردیده تا نهشته های کربناته – تخریبی موجود در مرز حاشیه جنوبی آن شدیداً دست خوش پدیده دگرگونی مجاورتی گردد. بخش هایی از این نهشته ها که کربناته بوده اند به اسکارن و طبقاتی که بیشتر پلیتی بودند به هورنفلس تبدیل گردند به علاوه در این سنگ ها عدسی هایی از مگنتیت و تجمع هایی از گارنت که هردو حاصل همین فرایند می باشند، دیده می شود. در محل ایجاد دگرگونی مجاورتی ، کانسار اسکارن آهن از نوع اگزواسکارن تشکیل شده است. نتایج آنالیز شیمی تر(روش GEN) عیارهای متوسط تا بالایی از ماده معدنی آهن را نشان میدهد و تحلیل نقشه های حاصل از گمانه ها با استفاده از نرم افزارData mine ،کانسار بزرگ زیرسطحی به شکل عدسی های از آهن را با ذخیره مناسب نشان میدهد که با توجه به عیار مناسب و تناژقابل توجه ماده معدنی آهن کانسار یاپشخان جزو پتانسل های بزرگ اقتصادی- معدنی در شهرستان سقز ومنطقه به شمار می آید . در این راستا استخراج و بهره برداری از آن میتوانند فرصت اشتغال زایی مناسبی برای اقشار مختلف مردم اعم از نیروی متخصص و غیر متخصص جوان منطقه گردد و تحول عظیمی را از لحاظ صنعتی- تولیدی ایجاد نماید.